Gerçekliği ve onun çelişmelerini incelemeye yarayan ve bu çelişmeleri aşmayı sağlayan yolları aramayı öngören akıl yürütme yöntemidir.
tez-antitez-sentez
hegel de teorik , marx ta pratik bulan yöntem
gerçekliği sorgulama ve bir birine ispat etme
zıt kutuplar arası muvazenelerden faydalanarak mutlak fikre ulaşma tekniğidir. fikrin nizamı olarak da bilinir.
özeti "herşey,aynı zamanda zıttı içinde barındırır" şeklindedir.